Karta Kraljevine Bosne iz 1391. godine
ZEMLJA BOSNA U PERIODU OD 1400. DO 1463. GODINE
1404 godine Bosansko plemstvo skida sa vlasti prougarski orijentisanog Kralja Bosne Stjepana Ostoju,i na njegovo mjesto postavlja Tvrtka II,inace vanbracnog sina Kralja Tvrtka I…Ovo izaziva bijes Ugarskog Kralja Sigismunda Luksemburskog,koji bivsem Kralju Bosne Stjepanu Ostoji daje vojnu pomoc te on ponovo uspostavlja svoju vlast 1409 godine.Potom 1414 godine,novi snazan vojnopoliticki element izlazi na scenu,a to je bilo Otomansko Carstvo.
Otomansko Carstvo podrzava Bosansko plemstvo i proglasava da priznaje samo Tvrtka II kao legitimnog Kralja Bosne…te ubrzo dolazi do sukoba izmedju Stjepana Ostoje i Ugarske,sa jedne strane i Tvrtka II i Otomanskog Carstva sa druge strane.Stjepan Ostoja i njegovi Ugarski pomagaci bivaju totalno porazeni u centralnoj Bosni 1415 godine,mada se on nekako odrzava na vlasti,a poslije njegove smrti i njegov sin Stjepan Ostojic , postaje Kraljem Bosne ,da bi konacno 1420 godine Kralj Tvrtko II ponovo preuzeo Bosanski prijestol.
Karta Bosne i Balkana iz 1400. godine
Tvrtko,pak,ostaje na vlasti sve do svoje smrti 1443 godine,a njegovu vladavinu karakterise obnova Bosanskih gradova i jacanje utjecaja franjevaca u Bosni.Po njegovoj smrti,1443 godine,Bosansko plemstvo postavlja na vlast Kralja Stjepana Tomaša.
Najmocniji Bosanski plemic na teritoriji Huma,Stjepan Vukcic Kosaca,odbija u pocetku priznati Stjepana Tomaša za novog Kralja Bosne,sto je rezultiralo sukobom unutar Bosne po tome pitanju,a taj sukob okoncava 1446 godine ucvrscivanjem pozicije Kralja Tomaša,mada Bosanski plemic Stjepan Vukcic Kosaca nastavlja imati vrlo jak utjecaj na jugu Bosne,tj. na podrucju Huma,sto se oslikava u cinjenici da 1448 godine daje sebi titulu “Herceg” i po toj njegovoj tituli ovaj dio Bosne postaje kasnije poznat kao “Hercegovina”.
Ekspanzija Otomanskog Carstva tjera Kralja Tomaša da 1450 godine zatrazi vanjsku pomoc,te se obraca papi po tome pitanju,koristeci cinjenicu da je papa pokazivao veoma veliko zanimanje za Bosnu u to vrijeme,prvenstveno zbog franjevaca,koji u to vrijeme,na celu sa “Vikarom od Bosne” po imenu Jacob de Marchia,nastoje uspostaviti katolicku dominaciju u Bosni,uz napomenu da je Kralj Tomas 1445 godine presao sa bogumilstva na katolicanstvo,sto je papa zelio u potpunosti iskoristiti.Takodjer,papa je bio opsjednut i pitanjem Bosanske Crkve,optuzujuci je,po ko zna koji put,za herezu…tako da 1459 godine Kralj Tomaš pristaje na papin zahtjev da zapocne progoniti heretike u Bosni.On saziva starjesine Bosanske Crkve i nudi im veoma skucen izbor : ili da prihvate katolicanstvo ili ce biti protjerani iz Bosne.Prema papinim kasnijim zapisima,njih oko 2000 pristaje da predje na katolicanstvo,a od ostalih ,koji ne prihvatise,oko cetrdeset hiljada njih se sklanja na prostoru juzne Bosne,na prostoru Huma i nalaze zastitu u okrilju Bosanskoga Vojvode Stjepana Vukcica Kosace,koji je i sam bio bogumilske vjere,o cemu postoji i detaljan opis koji je zabiljezio,tadasnji papa, Pio II koji kasnije ,u svojim “Commentarima”, pise:“Kralj Bosne,da opere ljagu sto je Osmanlijama predano Smederevo i da dadne dokaz svoje krscanske vjere,ili,kako mnogi drze,potaknut pohlepom za novcem,prisilio je manihejce(bogumile),kojih je bilo premnogo u njegovu kraljevstvu,da se isele iz kraljevstva,ostavivsi svoju imovinu ,ako nece primiti Kristovo krstenje.Oko dvije hiljade pokrstilo ih se,a oko cetrdeset hiljada ili malo vise,koji su se tvrdoglavo drzali zabluda,pobjegli su Stjepanu(Vukcicu Kosaci),vojvodi bosanskome,svome drugu u nevjeri.“(Mehmedalija Bojic,”Historija Bosne i Bošnjaka”,str.32,Sahinpasic,Sarajevo,2001.) …Dakle,nije islo tako glatko sa “obicnim” Bošnjacima,koji se potpuno oglusuju na poziv Kralja Tomaša da predju sa bogumilstva na katolicanstvo mada mnogi bjehu i porobljeni i poslani u Rim,gdje su bili preobraceni na katolicanstvo “na miran nacin”.
Unatoc svemu tome bogumilstvo i dalje cvjeta medju Bošnjacima,te papa “mijenja taktiku”,te 1461 godine salje svoje misionare sirom Bosne,pokusavajuci preobratiti Bošnjake na katolicanstvo mirnim putem,kada mu to vec nikada nije uspjelo nasilnim sredstvima.
Te iste,1461 godine,Stjepan Tomaševic,sin Kralja Tomaša biva postavljen za novog Kralja Bosne.Bitno je istaci da su najveci neprijatelji Bosnjaka i Bosne tokom srednjovjekovnog perioda bili papa i njegove sluge.Od vremena Bana Kulina pa sve do 1463 godine su iskljucivo po papinom nalogu vrseni konstantno krstaski pohodi na Bosnu ciji je glavni cilj bilo proganjanje Bosnjaka na vjerskoj osnovi.Prelaskom Kralja Tomasa sa bogumilstva na krscanstvo on postaje odani papin fanatik i pocinje,uz pomoc Ugarske,podupirati iznutra papine krstaske pohode na Bosnu,ciji je osnovni cilj bilo istrijebljenje i proganjanje na vjerskoj osnovi.Razumljivo,vecina Bosnjaka mu okrece ledja trazeci pomoc sa strane.Tu pomoc Bosnjaci nalaze kod Sultana Fatiha i vojske Otomanskog Carstva.
Tokom cijelog trajanja Srednjovjekovne Bosanske Drzave Bosanski vladari i plemici su se i sukobljavali,ali cesto bili i veliki saveznici sa Otomanskim Carstvom,zavisno od politicke situacije.Veliki saveznici Otomanskom Carstvu bili su mnogi Bosanski plemici,npr. Bosanski vojvoda Sandalj,zatim sin Bosanskog Kralja Ostoje u vremenu kada je pretendirao na Bosansku Krunu.Zavisno od politicke situacije,veliki saveznik Osmanlijama je bio i Bosanski Vojvoda Stjepan Vukcic Kosaca i mnogi drugi Bosanski velikasi .Sasvim je razumljivo,dakle,zasto je vecina Bosnjaka u vrijema vladavine Kralja Tomasa tokom krstaskih pohoda na Bosnu,pocela okrecati ledja papinom slugi Kralju Tomasu i traziti pomoc i zastitu u Otomanskom Carstvu,svom provjerenom savezniku.
O tome imamo i vrlo konkretna historijska svjedocanstva.U svome pismu papi,(datiranom 1457-1460 god.),dominikanac Nikola Barbucci,izvjestava papu iz Jajca,citirajuci Bosanskog Kralja Tomasa,da je stanovnistva u Bosni (samo par godina prije 1463) uglavnom bogumilske vjere ,” i da vise vole Turcima nego krscanima”!Citat iz tog pisma papi navodi i John V.A. Fine Jr. u svojoj cuvenoj knjizi “The Bosnian Church : A New Interpretation”:
“…the Manichees,who were almost majority in his Kingdom,preffered Turks to the Christians.” (“The Bosnian Church : A New Interpretation”,John V.A. Fine Jr.,Columbia University Press,1975.,stranica 328.)
Sto,u prijevodu na Bosanski znaci:
“…Maniheji (bogumili),kojih je uglavnom vecina u njegovom Kraljevstvu vise vole Turcima nego krscanima.“
Isti proces se nastavio u sljedecih nekoliko godina,dakle i poslije dolaska na vlast u Bosni Kralja Stjepana Tomasevica,koji je takodjer bio na papinoj strani i vecina Bosnjaka je imala apsolutno nepovjerenje u njega,kako zbog velikih poreza (koji su bili znacajno manji unutar Otomanskog Carstva),tako i zbog konstantne opasnosti od novih krstaskih pohoda koje je kralj Stjepan Tomasevic podrzavao samom svojom odanoscu papi.O tome kako se Bosnjaci masovno okrecu protiv Kralja Tomasevica i prelaze na stranu Turaka,i da su time sticali SLOBODU,imamo vise historijskih svjedocanstava,od kojih je najkonkretnije napisano rukom samog Kralja Tomasevica:
U svom pismu papi,obavjestavajuci ga o tome,Kralj Stjepan Tomasevic kaze:
“The Turks have built a number of fortifications in my kingdom and are showing kindly disposition toward the peasants.They promise that all who desert to them shall be free and they welcome them graciously.The inexperienced rustics do not understand their wiles and think their liberty will last forever.The people will be easily induced by such tricks to desert me unless they see me fortified by your aid,and the nobles,if they are deserted by the peasants will not hold out long in their fortress”(Citat iz pisma Bosanskog Kralja Tomaseica papi naveden u knjizi:”The Late Medieval Balkans:”,John V.A. Fine Jr.,The University of Michigan Press,2006,stranica 583.)
Sto,u prijevodu na Bosanski,znaci:
“Turci su izgradili vise utvrda u mom kraljevstvu i ponasaju se dobro prema seljacima. Obecavaju im da ce svi oni koji predju na njihovu stranu biti SLOBODNI i ljubazni su prema njima.Neiskusni nitkovi ne razumiju njihove podlosti i misle da ce njihova SLOBODA trajati zauvijek.Narod ce biti vrlo lako naveden takvim trikovima da me napusti osim ako me ne vide utvrdjena tvojom pomoci,a ako plemici budu napusteni od strane seljaka nece moci dugo izdrzati u tvrdjavama.”
Prelazenjem vecine Bosnjaka na stranu Sultana Fatiha,Kralj Tomasevic nije imao od koga sakupiti dovoljno poreza kojim bi platio svoj porez Otomanskom Carstvu kojim je uvjetovalo njegovo ostajanje na vlasti,niti je,prelazenjem vecine Bosnjaka na stranu Turaka imao vise puno svojih podanika,a time ni vojske koja bi ga zastitila.Neposredno prije njegovog svrgavanja sa vlasti on pise pismo papi trazeci od njega pomoc,posebno isticuci da Bosnjaci nisu bili voljni boriti se protiv Turaka,sto bi se po njegovom misljenju promijenilo ukoliko bi mu papa poslao vojnu pomoc.Do toga ne dolazi,a posto nije imao cime platiti porez Otomanskom Carstvu,godine 1463 Otomanska vojska ga,uz odsustvo bilo kakvog znacajnog otpora,svrgava sa vlasti u Bosni i vrsi njegovo pogubljenje.Bosansko Kraljevstvo,naravno,nije bilo unisteno 1463 godine,ono postoji i dalje.Godine 1465. Sultan Mehmed II Fatih priznaje za Bosanskog Kralja Matiju.Prema Dubrovackim izvorima prezivao se Sabancic.Po Jireceku ovi Sabancici bili su jedna loza Kotromanica.(Dz. Alic,”Devetnaest stoljeca Bosne,1998).Ubrzo,Bosna dobiva status Ejaleta Unutar Otomanskog Carstva.
To saveznistvo izmedju Turaka i vecine Bosnjaka,od samog starta, jedino je objasnjenje i za mnostvo posebnih povlastica koje su Bosna i Bosnjaci uzivali unutar Osmanskog carstva od 1463 pa nadalje.Bosna zadrzava svoj teritorijalni integritet koji je imala kad je bila i Kraljevina,i jos se vise siri,dobiva status Ejaleta,Bosnjaci su bili vladajuca klasa kako u Bosni,tako i sirom Otomanskog Carstva,itd.
Bosna je ulazenjem u sastav Otomanskog Carstva imala svoj najbolji strateski polozaj u cijeloj svojoj historiji.Prije 1463. imamo konstantno krstaske pohode na Bosnu.Poslije 1878,takodjer.Tokom Bosne unutar Otomanskog carstva Bosnjaci su,u periodu od preko 400 godina,imali vrlo snaznu zastitu od krstaske prijetnje spolja i iznutra.
I,iako je povremeno dolazilo do sukoba izmedju Bosnjaka i Otomanske vojske unutar Otomanskog Carstva,na njih iz danasnje perspektive mozemo gledati kao na vrlo nesretne dogadjaje,i na koncu vrlo skupe za same Bosnjake.To se najbolje moze vidjeti kroz cinjenicu da Bosnjaci poslije 1878,odnosno poslije izlazenja Bosne iz sastava Otomanskog Carstva, ponovo konstantno bivaju izlozeni krstaskim nasrtajima bez izuzetno snazne zastite od njih,a koju je preko 400 godina,od 1463 do 1878,tako sigurno pruzalo Otomansko Carstvo.
Otomansko Carstvo se,od strane nekih agresorskih historicara,zeli uporno predstaviti kao nesto sto je bilo negativno za Bosnu i Bosnjake,a upravo je obrnuto,Otomansko Carstvo je nesto najpozitivnije sto se Bosni i Bosnjacima desilo u cijeloj historiji.Iako daleko od toga da je bilo savrseno,ipak je bilo najbolje raspolozivo rjesenje u datim okolnostima.
ZEMLJA BOSNA 